การฉีดยาโดยทั่วไปในการรักษาพยาบาล มี 4 วิธี

1. วิธีการฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อ (Intramuscular injection)
การฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อ ยาจะถูกดูดซึมเร็วเพราะมีเลือดมาเลี้ยงมาก แต่อาจจะเกิดอันตรายต่อเส้นประสาทหรือฉีด เข้าหลอดเลือดได้ เนื่องจากกล้ามเนื้อเป็นเนื้อเยื่อที่ทนต่อการระคายเคืองได้ดี ยาที่มีความเหนียวข้น และระคายเคือง ต่อเนื้อเยื่อ หรือมีส่วนผสมของน้ำมันก็สามารถฉีดเข้ากล้ามเนื้อได้
1. หาบริเวณสำหรับฉีดยา บริเวณสำหรับฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อมีดังนี้

• Dettoid muscle (กล้ามเนื้อต้นแขน)
• Glutcal muscle (กล้ามเนื้อสะโพก)
• Ventrogluteal muscle (กล้ามเนื้อสะโพกส่วนหน้า)
• Dorsogluteal muscle (กล้ามเนื้อสะโพกส่วนหลัง
• Vastus lateralis muscle (กล้ามเนื้อหน้าขา)
  
  1.1 วิธีหาบริเวณฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อต้นแขน (Deltoid muslce)
  บริเวณที่อยู่ต่ำกว่าขอบล่างของ acromion precess 2 นิ้ว เป็นบริเวณที่มีกล้ามเนื้อมาก ควรฉีดบริเวณส่วนกลางของกล้ามเนื้อ
  ซึ่งมีขอบเขตเป็นรูปสามเหลี่ยม   
  1.2 วิธีหาบริเวณฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อสะโพก (Glutens muscle)
  วิธีที่ 1 แบ่งสะโพกออกเป็น 3 ส่วน
  ใช้ landmark 2 แท่ง คือ anterior superior iliac spine และ coccyx ลากเส้นสมมุติระหว่าง 2 จุด แบ่งเส้นสมมุติออกเป็น 3 ส่วน
  เท่า ๆ กัน ตำแหน่งที่ฉีดยาได้คือส่วนแรกนับจาก anterior superior iliac spine โดยฉีดต่ำกว่าระดับของ iliac crest ประมาณ 2-3 นิ้วมือ
  วิธีที่ 2 แบ่งสะโพกออกเป็น 4 ส่วน โดยมีขอบเขตดังนี้
  - ด้านบน มีขอบเขตตามแนวของ iliac crest
  - ด้านล่าง มีขอบเขตตามแนวของก้นย้อย (glutealfold)
  - ด้านใน (medial) มีขอบเขตตามแนวแบ่งครึ่งจากกระดูก Coccyx ขึ้นไปตามแนวแบ่งครึ่งของกระดูก sacrum
  - ด้านนอก (lateral) มีขอบเขตตามแนวด้านข้างของต้นขาและสะโพก
  1.3 กล้ามเนื้อ Vastus lateralis (กล้ามเนื้อหน้าขา)
  แบ่งหน้าขาตามความยาว (จาก greater trochanter ไปยัง lateral femoral condyle) ออกเป็น 3 ส่วน ส่วนกลางเป็นส่วนที่เหมาะสมสำหรับฉีดยา
  2. ทำความสะอาดผิวหนังบริเวณที่จะฉีดยาด้วยสำลีชุบอัลกอฮอล์ 70% โดยหมุนออกจากจุดที่จะแทงเข็มให้เป็นวงกว้างประมาณ 2-3 นิ้ว
  ปล่อยให้อัลกอฮอล์แห้ง
  3. ถอดปลายเข็มออก จับกระบอกฉีดยาตั้งขึ้น ไล่อากาศโดยให้เหลืออากาศไว้ 0.2-0.3 cc.
  4. ดึงกระบอกฉีดยาด้วยมือข้างถนัด ส่วนมือข้างไม่ถนัดทำผิวหนังบริเวณฉีดยาให้ตึง โดยใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้กางออกขณะกดลงบนผิวหนัง
  5. แทงเข็มด้วยความเร็วและมั่นคง แทงเข็มทำมุม 90 องศา
  6. ยึดหัวเข็มและกระบอกฉีดยาให้มั่นคง (ไม่โยกไปมา และไม่เลื่อนขึ้นลง) ด้วยมือข้างถนัด และใช้มือข้างถนัดดึงลูกสูบขึ้นเล็กน้อย เพื่อทดสอบว่าปลายเข็มอยู่ในหลอดเลือดหรือไม่
  7. ถ้าไม่มีเลือดเข้ามาในกระบอกฉีดยา ให้ใช้นิ้วหัวแม่มือข้างถนัดดันลูกสูบเดินยาช้า ๆ (ถ้ามีเลือดเข้ามาในกระบอกฉีดให้ยกเลิกการฉีดยานั้นและเตรียมยาฉีดใหม่)
  8. เมื่อยาหมดแล้วให้ใช้สำลีกดตำแหน่งแทงเข็ม ขณะที่ถอนเข็มออกด้วยความรวดเร็ว
  9. คลึงบริเวณฉีดยาเบา ๆ เพื่อช่วยให้ยาดูดซึมได้เร็วขึ้นและลดอาการเจ็บปวดได้ด้วย (ยกเว้นยาที่มีส่วนประกอบของโลหะหนัก)
  10. ปลดเข็มออกจากกระบอกฉีดยา แยกเข็มฉีดยาทิ้งในชามรูปไต หรือภาชนะสำหรับทิ้งเข็มโดยเฉพาะเพื่อนำไปทำลายเข็มต่อไป
  11. จัดเสื้อผ้าผู้ป่วยให้เรียบร้อย และขัดให้อยู่ในท่าที่สบาย (ถ้าเป็นผู้ป่วยนอก ควรให้ผู้ป่วยพักเพื่อสังเกตอาการประมาณ 15 นาที
  12. ล้างมือให้สะอาด
  หมายเหตุ : จำนวนยาฉีดเข้ากล้ามเนื้อสะโพก หรือหน้าขาแต่ละครั้งได้ไม่เกิน 5 cc. ถ้าฉีดเข้ากล้ามเนื้อต้นแขน ฉีดครั้งหนึ่งไม่เกิน 2 cc.

2.   วิธีการฉีดยาเข้าใต้ผิวหนัง (Subcutaneous injection)

เป็นการฉีดยาเข้าในชั้น subcutaneous tissue ยาจะถูกดูดซึมได้ช้ากว่าการฉีดเข้ากล้ามในชั้นใต้ผิวหนังมี painreceptor อาจทำให้ผู้ป่วย รู้สึกเจ็บปวดมากกว่า  ยาที่ใช้ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง ควรมีลักษณะใส ละลายในน้ำ มีความเข้มข้นต่ำ และมีความเป็นกลาง ยาที่ฉีดเข้าใต้ผิวหนังส่วนมากคือ insulin และ heparin จำนวนยาฉีดไม่เกินครั้งละ 2 cc. ในแต่ละบริเวณ

วิธีฉีดยาเข้าใต้ผิวหนัง
1. หาบริเวณสำหรับฉีดยา
1.1 บริเวณต้นแขนส่วนกลางด้านนอก
1.2 บริเวณส่วนกลางของหน้าขา
1.3 บริเวณหน้าท้องที่อยู่ระหว่างแนวใต้ชายโครงกับแนวของ antierior superior, iliac spine ยกเว้นบริเวณรอบสะดือ 1 นิ้ว เพราะมี pain receptor มาก
1.4 บริเวณสะบัก
2. ทำผิวหนังให้ตึงก่อนแทงเข็ม หรือการใช้นิ้วมือจับรวบเนื้อเยื่อบริเวณที่จะฉีดเข้าหากัน (ภาพที่ …) แต่วิธีหลังนี้จะไม่ใช้ในการฉีด heparin
3. การแทงเข็มถ้าใช้เข็มยาว 5/8 นิ้ว ให้แทงเข็มทำมุม 45 องศา ถ้าใช้เข็มยาว ? นิ้ว ให้แทงเข็มทำมุม 90 องศา
4. การฉีด heparin ไม่ต้องทดสอบว่าปลายเข็มอยู่ในหลอดเลือดหรือไม่
5. การฉีด heparin และ insulin ห้ามคลึงบริเวณที่ฉีดยาแล้ว

การฉีดยาเข้าผิวหนัง (Intradermal injection)
เป็นการฉีดยาเข้าในชั้น dermis (ชั้นหนังแท้) เพื่อให้เกิดผลเฉพาะที่ ซึ่งส่วนมากเป็นการฉีดเพื่อช่วยในการวินิจฉัยโรค ทดสอบยาหรือสารต่าง ๆ ยาหรือสารต่าง ๆ ที่ฉีดจะถูกดูดซึมช้าที่สุด บริเวณท้องแขนด้านในของปลายแขนเป็นบริเวณที่เหมาะสมที่สุด เพราะมีผิวหนังบาง มีขนน้อย สีผิวจาง ทำให้มองเห็นปฏิกิริยาของการทดลองได้ชัดเจน  จำนวนยาฉีดไม่เกิน 0.5 cc. แต่ส่วนมากจะฉีดไม่เกิน 0.1 cc.  เนื่องจากฉีดยาเพียงเล็กน้อย จะใช้กระบอกฉีดยา ชนิด tuberculin syringe

วิธีการฉีดยาเข้าใต้ผิวหนัง
1. ไล่อากาศออกจากกระบอกฉีดยาจนหมดก่อนฉีดยา
2. ทำผิวหนังให้ตึง
3. แทงเข็มทำมุม 5-15 องศา กับผิวหนัง โดยหงายปลายตัดเข็มขึ้น และแทงเข้าไปเพียงให้ปลายตัดเข็มเลยเข้าไปในผิวหนังเล็กน้อย
หมายเหตุ : การแทงเข็มมุมกว้าง และแทงลึก จะทำให้ปลายเข็มเข้าไปในชั้นใต้ผิวหนัง
4. ไม่ต้องทดสอบว่าปลายตัดเข็มอยู่ในหลอดเลือดหรือไม่
5. สังเกตบริเวณที่ฉีดจะมีตุ่มนูนขึ้นมา ถ้าไม่มีตุ่มนูน แสดงว่าฉีดลึกเข้าไปในชั้นใต้ผิวหนัง
6. ไม่ต้องคลึงบริเวณที่ฉีดยา
7. ใช้ปากกาลูกลื่นหมึกสีน้ำเงินหรือดำ เขียนรอบรอยนูนที่เกิดจากการฉีดยาและบอกผู้ป่วยไม่ให้ลบรอยหมึกที่เขียนไว้ จนกว่าจะอ่านผลเรียบร้อยแล้ว

รูป 2 แสดงแนวเข็มการฉีดยาเข้าชั้นผิวหนัง 

รูป 3 แสดงการฉีดยาเข้าชั้นผิวหนัง

3.    การฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำ (intravenous injection)

การฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำโดยตรง

วิธีการให้ยา
1. แจ้งให้ผู้ป่วยทราบ
2. ให้ผู้ป่วยกำมือข้างที่จะฉีดยาให้แน่น ใช้สายรัดห้ามเลือดเหนือบริเวณที่จะแทงเข็ม 2-3 นิ้ว
3. ทำความสะอาดผิวหนังบริเวณที่จะแทงเข็มด้วย antiseptic solution
4. ไล่อากาศจากกระบอกฉีดยาจนหมด
5. ทำผิวหนังบริเวณที่จะแทงเข็มให้ตึง
6. แทงเข็มเข้าหลอดเลือดดำ โดยหงายปลายตัดเข็มขึ้น เมื่อเลือดเข้ามาในกระบอกฉีดยาให้ลดมุมการแทงเล็กลง ให้เข็มขนานกับผิวหนัง ดันเข็มเข้าไปในหลอดเลือดดำประมาณ 2/3 ของความยาวเข็ม ถ้ายังมีเลือดไหลเข้ามาในกระบอกฉีดยา แสดงว่าเข็มยังอยู่ในหลอดเลือดดำ ให้ปลดสาย tourniquet และเดินยาช้า ๆ จนหมด สังเกตอาการผู้ป่วยขณะให้ยา
7. ใช้สำลีกดบนตำแหน่งที่แทงเข็ม ถอนเข็มออก กดสำลีไว้สักครู่ให้เลือดหยุด หรือใช้ พลาสเตอร์ปิดทับสำลีไว้ให้แน่น